Σήμερα ποὺ ἡ Τροίκα καὶ τὸ ΔΝΤ μᾶς πῆραν τὴν πατρίδα μας, (τὸ χρυσό, τὸ πετρέλαιο, τὴ θάλασσα, τὸν ἀέρα, τὸν ἥλιο, τὴ γεωργία, τὴ βιομηχανία, τὴ ναυτιλία, τὸν Παρθενώνα κλπ) ἐγείρεται ἐπιτακτικότερη ἀπὸ ποτὲ ἡ ἀνάγκη νὰ διατηρήσουμε τουλάχιστον τὸν ἐναπομεῖναν θησαυρό μας: τὴ γλώσσα μας. Αὐτὴ μας ἔσωσε καὶ στὸ παρελθὸν ὡς ἔθνος. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ἔλεγε: «Νὰ κρατᾶτε ψηλὰ τὴν Ἑλληνικὴ γλώσσα. Αὐτὴ θὰ σώσει τὸ Ἔθνος μας».

Τί συμβαίνει μὲ τὴν γλώσσα μας; Ποῦ κατευθύνεται; Ποιὰ ἡ ἐπιρροὴ τῶν «γκρήκλις» στὶς ἑπόμενες γενεές; Εἶναι ἁπλὰ μία φυσικὴ «ἐξέλιξη» ἢ εἶναι κατευθυνομένη κίνηση; Αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα ὑποβόσκουν στὸ μυαλὸ πολλῶν ἀνθρώπων ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ τὴ λογοτεχνία καὶ εἰδικότερα μὲ ἀρχαιότερη ἀπὸ τὴ σημερινή.

Ἂς δοῦμε μερικὰ χαρακτηριστικά της. Κατ’ ἀρχὴν πρέπει νὰ ξεκαθαριστεῖ ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ Γλώσσα εἶναι μία καὶ ἡ αὐτὴ καὶ δὲν ξεχωρίζεται σὲ «ἀρχαία» καὶ «νέα». Αὐτὸ γίνεται εὔκολα ἀντιληπτὸ ἀπὸ τὴν εὐκολία μὲ τὴν ὁποία χειρίζεται κάποιος μὴ-φιλόλογος τὰ ἀρχαῖα κείμενα μετὰ ἀπὸ μόλις 2-3 χρόνια ἐνασχόληση. Πάμπολλες λέξεις τῆς καθημερινότητός μας χρησιμοποιήθηκαν καὶ ἀπὸ τὸν … Ὅμηρο! Π.χ. ἀλήτης, παλτό, γόνος, θάλαμος, κεῖνος, κείνη, κεῖνο, μετά, μέχρι, χάνος, χειμά, χυμένος, χύτρα κ.ἄ.

Ὑπολογίζεται ὅτι ἀπὸ τὶς 6.840 Ὁμηρικὲς λέξεις οἱ 3.455 εἶχαν ἤδη ἀπαρχαιωθεῖ πρὸ τῶν ἀττικῶν συγγραφέων ἐνῶ ἀπὸ τὶς ὑπόλοιπες 3.385 οἱ 1.165 χρησιμοποιοῦνται ὡς σήμερα, δηλ. τὸ 1/3! Ἀπὸ δὲ τὴν Καινὴ Διαθήκη (ἀττικὴ διάλεκτος) οἱ μισὲς εἶναι ἀκόμα σὲ κοινὴ χρήση.

Ἐπίσης πρέπει νὰ τονιστεῖ ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ Γλώσσα εἶναι μητέρα ὅλων τῶν εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν! Οἱ περισσότερες εὐρωπαϊκὲς γλῶσσες ἔχουν λεξιλόγιο μὲ 17-20% ἑλληνικῆς καταγωγῆς! Στὴν ἐπιστημονικὴ ὁρολογία φτάνουμε τὸ 50%! Στὴν Ἀγγλικὴ γλώσσα ἔχουμε δώσει τὸ 80% τῶν λέξεων! Βεβαίως οἱ γλωσσολόγοι βρίσκουν τὶς ρίζες καὶ ὄχι μόνο αὐτούσιες λέξεις. Γιὰ παράδειγμα ἡ λέξη milk στὰ ἀγγλικὰ καί молоко (μαλακὸ) στὰ ρωσικὰ ἔχουν ἑλληνικὴ ρίζα κι ἂς μὴν ἔχει σχέση μὲ τὸ «γάλα»! Γιατί ἡ ἐνέργεια μὲ τὴν ὁποία παίρνουμε τὸ γάλα λέγεται στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ «ἀμέλγω», ἀπ’ ὅπου πήραμε τὸ ἀρμέγω. Δὲν εἶναι φανερὴ ἡ κοινὴ ρίζα; mlk, μλγ. Ἁπλὰ τὸ γ ἔγινε κ, καὶ τὰ δύο οὐρανικὰ σύμφωνα.

Ὁ Γερμανὸς καθηγητὴς τῆς Φιλοσοφίας Pleine δήλωσε σχετικά: «Μὲ τὴν Ἑλληνικὴ γλώσσα, ἔμαθε ἡ Εὐρώπη νὰ σκέπτεται… Ἐμεῖς εὐχαριστοῦμε γιατί χρωστᾶμε πολλὰ στὴν Ἑλληνικὴ γλώσσα. Μᾶς ἔμαθε τὶς ἀρχὲς τῆς λογικῆς, τὸ φιλοσοφικὸ στοχασμό». Δὲν εἶναι ὅλοι οἱ Γερμανοὶ σὰν τὴ Μέρκελ λοιπόν…

Ἡ Ἑλληνικὴ γλώσσα εἶναι καὶ ὄμορφη γλώσσα, ποιητική, μὲ ἁρμονία, μὲ βάθος, μὲ ρυθμό, ἑλίσσεται εὔκολα, ἔχει ἐλαστικότητα, ἔχει ὁμοιογένεια, σαφήνεια. «Ἡ Ἑλληνικὴ γλώσσα ἔχει τὴ Γαλλικὴ σαφήνεια, τὴ Γερμανικὴ ὁμοιογένεια, τὸ λυρισμὸ τῆς Ἱσπανικῆς καὶ τὴν εὐλυγισία τῆς Ἰταλικῆς. Μπορεῖ ὡς ἐκ τούτου νὰ θεωρεῖται ἡ ὡραιότερη γλώσσα τοῦ κόσμου» (Claude Fauriel, Γάλλος γλωσσολόγος).

Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς μεγάλους Eὐρωπαίους καὶ Ρώσους στοχαστὲς τῶν τελευταίων αἰώνων γνώριζαν ἀπταίστως τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικά! Αἴσθηση προκάλεσε τελευταῖα ἡ δημοσίευση τῶν χειρογράφων τοῦ Ἰσαὰκ Νεύτωνα σὲ ἀρχαῖα ἑλληνικά! Ὁ δὲ Κὰρλ Μὰρξ γνώριζε ἀπταίστως τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ καὶ διάβαζε Ὅμηρο, Πίνδαρο, Αἰσχύλο, Σοφοκλῆ, Εὐριπίδη, Δημοσθένη, Ἰσοκράτη, Στράβωνα, Πλάτωνα, Ἀριστοτέλη, Ἡρόδοτο, Θουκυδίδη, Ἀππιανό, Διονύσιο Ἁλικαρνασσέα, Ἀρριανό, Δίωνα Κάσσιο κ.α.!(1) Ἡ κόρη του γράφει ὅτι ὁ πατέρας της διάβαζε τὴν Ἰλιάδα καὶ τὴν Ὀδύσσεια μεγαλοφώνως γιὰ νὰ ἀκοῦνε οἱ θυγατέρες του.(2) Ἀλλὰ καὶ ὁ Ἔγκελς καὶ ὁ Λένιν μποροῦσαν νὰ διαβάζουν ἄνετα ἀρχαία ἑλληνικά. Στὸν τελευταῖο ἀποδίδεται καὶ τὸ «Ἂν θέλεις νὰ ἐξαφανίσεις ἕνα λαὸ ἐξαφάνισε τὴ γλώσσα του», ποὺ μᾶς θυμίζει καὶ τὴν πολυθρύλητη ἀμφιλεγομένη δήλωση Κίσσινγκερ.

Ἂς δοῦμε καὶ ἕνα παράδειγμα διαχρονικότητος καὶ ὀμορφιᾶς. Εἶναι οἱ Ἰαμβικοὶ στίχοι. Αὐτοὶ εἶναι συνήθως 12-σύλλαβοι στίχοι καὶ τὸ πρῶτο γράμμα κάθε στίχου εἶναι καὶ ἀκροστιχίδα! Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιαστικὴ ὑμνογραφία εἶναι γεμάτη ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἀριστούργημα ποὺ κατάγεται ἀπὸ τὴν ἀρχαία Ἑλλάδα. Γιὰ παράδειγμα στὴν 8η ὠδὴ τῆς Κυριακῆς τῆς Πεντηκοστῆς βρίσκουμε τὸ ποίημα τοῦ Ἰωάννου τοῦ Ἀρκλᾶ:

• Ἦσε Προφητῶν πνευματέμφορον στόμα,

• Σὴν σωματωδῶς, ὦ μέδων, ἐνδημίαν,

• Καὶ Πνεῦμα κόλπων πατρικῶν προηγμένον,

• Ἀκτιστοσυμπλαστουργοσύνθρονον σέθεν,

• Ἰεῖς ἐνανθρωπήσεως πιστοῖς σέβας.

Καὶ μία προσπάθεια ἀποδόσεως στὴ σύγχρονη διάλεκτο:

• Ἔψαλλε τῶν Προφητῶν τὸ στόμα ποὺ ἦταν ἐμφορούμενο ἀπὸ Τὸ Πνεῦμα

• Τὴν δική σου σωματικὴ ἐνδημία-ἔλευση, ὦ βασιλεῦ.

• (Ἔψαλλε) Καὶ (γιὰ) τὸ Πνεῦμα ποὺ προέρχεται ἀπὸ τοὺς πατρικοὺς κόλπους-ἀγκαλιὰ

• Τὸ ὁποῖο εἶναι ἄκτιστο, συμπλαστουργὸ καὶ συνθρόνον μὲ σὲ (ὦ βασιλεῦ) ἀλλὰ καὶ ἐστάλη ὑπό σου (σέθεν)

• καὶ ἄφησε στοὺς πιστοὺς σέβασμα (θρησκεία) τὴν ἐνανθρώπισή Σου.

Δοκιμάστε νὰ ἀποδώσετε σὲ ἄλλη γλώσσα τὸ «ἀκτιστοσυμπλαστουργοσύνθρονον» μὲ μία λέξη, ἀλλὰ προσέξτε μὴ σπάσετε κανένα δόντι στὴν προσπάθεια… That is not created and at the same time was co-creator and seated on the same throne. Περίπου… Καὶ φανταστεῖτε ὅτι κάθε τέτοιο ποίημα ἔχει 27-36 στροφὲς ποὺ σημαίνει ἀκροστιχίδα 135-180 γραμμάτων!

Αὐτὴν τὴ θαυμασία γλώσσα χάνουμε μέσα ἀπὸ τὰ χέρια μας! Χτυπήματα ἀπανωτά: Ἁπλούστευση τῶν κανόνων τῆς γραμματικῆς, κατάργηση τῶν πνευμάτων, τώρα τὰ «γκρήκλις»: λατινοποίηση τοῦ ἀλφαβήτου μας! Ὁ Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Ὁμότιμος καὶ Ἐπίτιμος καθηγητὴς τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς καὶ πρόεδρος τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἱδρύματος Πολιτισμοῦ δήλωσε περὶ τοῦ θέματος: «Τὰ “greeklish” εἶναι ὁ καλύτερος δρόμος ἀποξένωσης ἀπὸ τὴν εἰκόνα τῆς λέξης. Αὐτὸ μπορεῖ οἱ νέοι ἄνθρωποι νὰ τὸ πληρώσουν ἀκριβά. Ἔχουμε ἑλληνικὲς γραμματοσειρὲς καὶ μποροῦμε ἀξιοποιώντας τὸ Διαδίκτυο καὶ τὰ ἠλεκτρονικὰ μέσα, νὰ χρησιμοποιοῦμε τὶς ἑλληνικὲς γραμματοσειρὲς ποὺ ἔχουν τὸ προτέρημα νὰ δίνουν τὴν εἰκόνα τῆς λέξης, τὸ ὀπτικὸ ἴνδαλμα, καὶ νὰ μᾶς συμφιλιώνουν μὲ τὴν ὀρθογραφία τῆς λέξης καὶ μὲ τὴ σημασία της.»(3)

Τὸ πρόβλημα εἶχε ξεκινήσει μὲ τὴν ἀπουσία πνευμάτων, ἁπλὰ τώρα μὲ τοὺς λατινικοὺς χαρακτῆρες ἔχει ξεφύγει ἀπὸ κάθε ἔλεγχο. Πῶς νὰ ἐτυμολογήσεις μία λέξη καὶ νὰ βρεῖς τὴ ρίζα της ὅταν καταργοῦνται αὐτὰ ἀκριβῶς τὰ σημεῖα ποῦ τὴν ξεχωρίζουν ἀπὸ ἄλλη ρίζα; Πῶς νὰ καταλάβεις ἂν ἡ λέξη «ὀδοὺς» ἀναφέρεται στὸ δόντι (ὀνομαστικὴ ἑνικοῦ) ἣ στὶς ὁδοὺς-δρόμους (αἰτιατικὴ πληθυντικοῦ) χωρὶς τὴν ψιλὴ στὴν πρώτη περίπτωση καὶ τὴν δασεία στὴ δευτέρα; Ἀπὸ τὰ συμφραζόμενα; Δὲν εἶναι μονοσήμαντα ὁρισμένο ἔτσι. Πολλὰ κείμενα εἶναι δυσνόητα.

Πῶς νὰ καταλάβεις ὅτι ἡ λέξη «ὁδὸς» εἶναι ἡ πρόγονος τῆς ἀγγλικῆς «road», ἂν δὲν γνωρίζεις ὅτι ἡ δασεία ἦταν ἡμίφωνο, μεταξὺ χ καὶ ρ (ἴσως ὅπως λένε οἱ Γάλλοι τὸ ρ) καὶ ἄλλοτε σ; Ἔτσι ἔχουμε helios - ἥλιος, hex - ἕξι, sept - ἑπτὰ (Σεπτέμβριος, 7ος ἀπὸ τὸν Μάρτιο τὸν Μήνα-Ἄρτιο, τὸν Πρῶτο). Ὁ κατάλογος μπορεῖ νὰ συνεχίζεται καὶ νὰ γράφονται τόμοι γιὰ τὸ θέμα. Ὑπάρχουν καὶ πολλὰ ἀξιόλογα σχετικὰ βιβλία. Τὸ μόνο ποὺ ἐπιχειρεῖται μὲ τὸ ἄρθρο αὐτὸ εἶναι μία εὐαισθητοποίηση περὶ τοῦ θέματος, γιὰ νὰ μὴν χάσουμε τελείως αὐτὸ τὸ θησαυρό, τώρα μάλιστα ποὺ χάσαμε ὅλους τοὺς ὑπολοίπους. Γιατί στὴν τελικὴ ἐμεῖς θὰ χάσουμε. Ἐπειδὴ σύμφωνα μὲ τὸν Wittgenstein, φιλόσοφο τῆς γλώσσας, στὸ ἔργο τοῦ “Tractatus logicophilosophicus”, “The limits of my language mean the limits of my world”. Τὰ ὅρια τῆς γλώσσας μου λοιπόν, ἀντιστοιχοῦν, δείχνουν, σημαίνουν τὰ ὅρια τοῦ κόσμου μου. Γιατί νὰ θέλουμε νὰ περιορίσουμε τὰ ὅρια τοῦ κόσμου μας, τοῦ τόσο πλουσίου κόσμου μας, ὅταν ἄλλοι προσπαθοῦν ἐκ τοῦ μηδενὸς νὰ τὰ ἐπεκτείνουν, ὅπως οἱ ἀνυπόστατοι Σκοπιανοὶ «ἀπόγονοι» τοῦ Μεγαλέξανδρου…

Κλείνοντας, ἤθελα νὰ θέσω κι ἄλλον ἕναν προβληματισμό. Ἂν ἡ ἀνθρώπινη γενικὰ γλώσσα ἐξελίχθηκε ἀπὸ τὰ γρυλίσματα τοῦ (πρὸ)πιθήκου τότε γιατί δὲν παρατηροῦμε μία συνεχῶς ἐξελισσομένη γλώσσα ἀλλὰ ὅλες οἱ γλῶσσες τοῦ κόσμου παθαίνουν ὑποβάθμιση;;; Π.χ. Ὁμηρικὴ → Ἀττικὴ → Ἀρχαΐζουσα → Δημοτικὴ → Γκρίκλις. Ἢ Ἀρχαία Ἀγγλικὰ πρὸς σύγχρονα; Γιατί πολλὲς γλῶσσες ἐξαφανίζονται; Καλὴ ἔρευνα!